Slimme software voor kwalitatief goede zorg van mens tot mens.In 2020 werd de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) ingevoerd. Een wet met een helder doel: de rechten van mensen met een psychische aandoening beter beschermen en dwang in de zorg zoveel mogelijk beperken. Inmiddels zijn we vijf jaar verder. De wet is ingebed in de praktijk, maar de uitvoering blijft uitdagend.
De meeste GGZ-organisaties hebben beleid opgesteld, registraties ingericht en protocollen aangepast. Toch blijkt in de praktijk dat naleving niet altijd vanzelfsprekend is. De Wvggz vraagt niet alleen om regels, maar vooral om bewustwording en samenwerking. En daar ligt een belangrijke rol voor de kwaliteitsmanager. Hoe staat de sector er vijf jaar na invoering voor? En hoe kun je als kwaliteitsmanager bijdragen aan een duurzame borging van de Wvggz binnen je organisatie?
Sinds de invoering van de Wvggz zijn er mooie stappen gezet. De bewustwording rond rechten en plichten bij onvrijwillige zorg is gegroeid en evaluaties worden structureler uitgevoerd. Cliënten en naasten krijgen vaker een stem in het proces, wat een positieve ontwikkeling is. Toch signaleren toezichthouders en kwaliteitsmanagers dat het nog niet overal soepel loopt. Veelvoorkomende knelpunten zijn:
De IGJ benadrukte in een recent rapport dat onder meer de bewustwording, registratie en kwalitatieve analyses van onvrijwillige zorg nog te vaak tekortschieten. Niet uit onwil, maar omdat de wet diep ingrijpt in hoe zorgteams denken en werken. Laten we eens kijken wat je als kwaliteitsmanager kunt doen om deze veelvoorkomende knelpunten het hoofd te bieden.
Als kwaliteitsmanager ben je de verbinder tussen beleid, uitvoering en bestuur. Jij helpt teams begrijpen waarom de Wvggz bestaat en hoe zij in hun dagelijks werk kunnen bijdragen aan goede, respectvolle zorg. Je rol verschuift van controleren naar faciliteren — van regels bewaken naar gedrag beïnvloeden. Maar hoe pak je dat aan? We geven je graag een aantal tips:
Automatiseer waar mogelijk en maak registratie zo eenvoudig en snel mogelijk. Koppel formulieren, meldingen en evaluaties in één systeem, zodat informatie maar één keer hoeft te worden vastgelegd. Zo houd je de focus op de inhoud, niet op de administratie.
Organiseer korte, herhaalbare kennissessies in plaats van één jaarlijkse training. Denk aan ‘Wvggz in 10 minuten’ tijdens een teamoverleg of een quiz over praktijkdilemma’s, die je bijvoorbeeld via een campagnetool verstuurt. Zo houd je het onderwerp levend zonder dat het voelt als een verplicht nummer.
Leg afspraken vast in concrete, gezamenlijke werkprocessen of scenario’s. Gebruik een vast format voor overdrachten en stem regelmatig af over evaluaties.
Betrek de werkvloer bij het herontwerpen van processen. Vraag: “Wat betekent dit beleid voor jouw dagelijkse werk?”. Gebruik praktijkvoorbeelden en laat teams meedenken over haalbare werkwijzen. Zo wordt beleid niet iets van “het management”, maar van iedereen.
Behandel onvrijwillige zorg niet alleen als er een incident plaatsvindt, maar als constant leerpunt. Bespreek casussen periodiek in overleggen en koppel verbeteracties terug via het kwaliteitssysteem.
Veel GGZ-organisaties zoeken naar manieren om de Wvggz eenvoudiger en beter uitvoerbaar te maken. Van elkaar leren is daarom heel waardevol. Hoe ziet goede borging eruit in de praktijk? We nemen je mee aan de hand van een aantal voorbeelden.
Een GGZ-instelling merkte dat de registratie van onvrijwillige zorg vooral een administratieve handeling was. Teams vulden formulieren in, maar deden weinig met de informatie. De kwaliteitsmanager vereenvoudigde het proces: meldingen werden maandelijks besproken in een multidisciplinair overleg, met een vast moment om trends en verbeteracties te bespreken. Na een halfjaar was de registratie beter op orde, werden signalen eerder gedeeld en ontstond er een cultuur waarin dwangmaatregelen vaker onderwerp van gesprek zijn.
Zie registratie niet als eindpunt, maar als startpunt voor verbetering. Door data te koppelen aan teamreflectie maak je de Wvggz levend in de praktijk.
Binnen een andere instelling bleek dat medewerkers verschillend dachten over wat precies onder “onvrijwillige zorg” valt. Dat leidde tot verwarring in de uitvoering en registratie. De instelling startte met korte, laagdrempelige leermomenten: quizvragen en casusbesprekingen tijdens teamoverleggen, met aandacht voor kernbegrippen als ernstig nadeel en vrijwillige zorg eerst. Ook werden ketenpartners actief betrokken bij casussen. Teams kregen meer inzicht in de afwegingen, gingen eerder het gesprek aan en legden beslissingen beter vast.
Maak scholing onderdeel van het dagelijks werk. Kleine, herhaalde leermomenten helpen medewerkers de Wvggz beter te begrijpen en consistent toe te passen
Een GGZ-instelling worstelde met de samenwerking rond verplichte zorg: wie doet wat, en wanneer? De kwaliteitsmanager liet samen met gemeente, politie en zorgverleners een proceskaart maken. Hierin stond stap voor stap wie signaleert, beslist, registreert en evalueert. Het schema werd getest in één team en daarna organisatiebreed uitgerold. De samenwerking verliep soepeler en medewerkers gaven aan dat ze sneller weten wie ze moeten betrekken bij een melding of besluit.
Investeer in visuele, gedeelde procesafspraken met ketenpartners. Zo voorkom je misverstanden en versterk je samen de uitvoering van de Wvggz.
Wat deze voorbeelden gemeen hebben, is dat succes niet begint bij zware beleidsplannen, maar bij eigenaarschap in de praktijk. Kwaliteitsmanagers spelen daarin een sleutelrol: zij verbinden beleid aan gedrag, data aan dialoog en zorginhoud aan proceskwaliteit.
Door klein te beginnen, zoals een goed teamoverleg, een duidelijke proceskaart of een gezamenlijk leermoment, ontstaat stap voor stap een cultuur waarin de Wvggz niet voelt als een verplichting, maar als onderdeel van goede zorg.
De Wvggz heeft de GGZ de afgelopen jaren meer bewust gemaakt van de impact van dwang en de noodzaak van zorgvuldigheid. De volgende stap ligt bij borging: zorgen dat beleid, praktijk en reflectie hand in hand gaan.
Wil je meer weten over weten hoe je als GGZ-organisatie cliëntgerichte zorg slim kunt organiseren? Lees wat Zenya doet voor GGZ-organisaties om beleid en praktijk te verbinden.
Vraag de brochure aan zodat je alle informatie gemakkelijk bij de hand hebt.
Zelf ontdekken wat Zenya kan? Vraag een demo aan. We laten het je graag zien.
Ga met ons in gesprek. We denken graag mee over jouw uitdagingen.
